AKCİĞER KANSERİ FARKINDALIK
12 Kasım 2018

Akciğer Kanseri Farkındalık Ayı ( Kasım 2017)
     
     

    SİGARA ve AKCİĞER KANSERİ

    Akciğer kanseri hemen bütün ülkelerde erkeklerde en sık görülen ve en fazla sayıda ölüme neden olan kanser türüdür. Kadınlar arasında eskiden beri meme kanseri en sık görülen kanser türüdür. Ancak son zamanlarda kadınlar arasında sigara kullanımının yaygınlaşmasına bağlı olarak akciğer kanseri kadınlarda da artış göstermiş, bazı ülkelerde son 15 yıl içinde akciğer kanseri meme kanserlerinden daha fazla ölüme neden olmaya başlamıştır. Sigara içenlerde en sık görülen kanser türü akciğer kanseridir. Akciğer kanseri oluşunda da en önemli etken sigara içilmesidir. Sigara ile akciğer kanseri arasındaki ilişkiler geçtiğimiz yüzyılın ilk yarısından beri bilinmektedir. Bu konuda özellikle son 50 yıl içinde çok sayıda çalışma yapılmış ve akciğer kanserlerinin %85-90 kadarının edeninin sigara olduğu sonucuna varılmıştır. Pek çok çalışmada sigara içenlerde akciğer kanseri riskinin 5 kat ile 15 kat arasında artmış olduğu ortaya konmuştur (Tablo 1). Bu bilgilerin ışığında, sigara içilmeseydi bugün 10 akciğer kanserinden 9 tanesinin görülmeyeceği, 10 akciğer kanseri yerine sadece 1 tane kanser görüleceği sonucuna varılabilir. Benzeri şekilde sigara içenlerin sigarayı bırakması ile de akciğer kanserlerinin büyük bölümünün önlenebileceği ifade edilebilir. Akciğer kanseri meydana gelmesi bakımından sigara içmeye başlama yaşı, toplam sigara içme süresi ve günde içilen sigara sayısı gibi faktörler de rol oynamaktadır. Sigara içmeye ne kadar erken yaşta başlanmışsa, ne kadar uzun süreden beri sigara içilmişse ve günde ne kadar fazla sigara içiliyorsa kanser gelişmesi riski o ölçüde fazla olmaktadır. 

     

    Tablo 1. Bazı Ülkelerde Sigara İçenlerde Akciğer Kanseri Riski

    Ülke

    Cins / Sayı

    Ölen sayısı

    Risk artışı

    İngiltere, doktorlar

    Erkek 34 000

    Kadın 6104

    41

    27

    14.0 kat

    5.0 kat

    İsveç

    Erkek 27 000

    Kadın 28 000

    55

    8

    7.0 kat

    4.5 kat

    Japonya

    Erkek 122 000

    Kadın 143 000

    940

    304

    3.8 kat

    2.0 kat

    ABD, 25 eyalet çalışması

    Erkek 358 000

    Kadın 483 000

    2018

    439

    8.5 kat

    3.5 kat

    ABD, emekli askerler

    Erkek 290 000

    3126

    11.3 kat

    Kanada, emekli askerler

    Erkek 78 000

    331

    14.2 kat

    ABD, 9 eyalet çalışması

    Erkek 188 000

    448

    10.7 kat

    Sigara içenlerde meydana gelen akciğer kanseri riski, sigaranın bırakılması ile hızla azalmaktadır. Risk azalması ilk yıllarda daha belirgindir ve sigara bırakıldıktan sonra 10-15 yıl geçince, kanser riski sigara içmeyen kişilerin riski ile aynı düzeye iner. Sigaranın bırakılmasından sonra geçen zaman ne kadar uzun ise kanser riskindeki azalma da o ölçüde fazladır.

    Sigara ile akciğer kanseri arasındaki ilişki sigara dumanından pasif olarak etkilenenler için de söz konusudur. Kendileri sigara içmediği halde çevredeki diğer kişilerin içtiği sigaradan kaynaklanan dumanı soluyan kişilerde de akciğer kanseri riskinin yüksek olduğu bilinmektedir. Sigara dumanından pasif etkilenenlerdeki akciğer kanseri riski sigara içenlere göre daha az olmakla birlikte, sigara içmeyen kişilerle karşılaştırıldığında 2 ile 5 kat arasında risk artışı olmaktadır.

    t

    Akciğer kanseri meydana gelmesinde sigaranın yanı sıra bazı faktörlerin de etkisi vardır. Bunlar arasında bazı çevresel faktörler (örneğin asbest) ve genetik faktörler de akciğer kanseri meydana gelmesi bakımından etkili olabilir. Ancak akciğer kanserlerinin %90 kadarının nedeninin sigara olduğu düşünüldüğünde diğer faktörlerin etkisinin sınırlı olduğu ifade edilebilir.

    Sigara içenlerde görülen akciğer kanseri, sigara dumanı içinde bulunan katran nedeni ile meydana gelmektedir. Sigara tiryakileri sigara dumanı içinde bulunan nikotin bağımlılığı nedeni ile sigara içmeyi sürdürürler. Sigara dumanı solunduğu zaman duman içinde bulunan nikotin birkaç saniye içinde beyine ulaşarak beyinden bazı hormonların salınmasına yol açar. Bu hormonların bazısı insanda haz duyusu ve mutluluk hissi uyandıran hormonlardır. Sigara içildiğinde bu haz duyusunu alan kişi, aradan bir süre geçince aynı hissi almak isteği ile tekrar sigara içmek ister. Dumanda bulunan nikotin sigara tiryakilerinde bağımlılığa yol açan etken olmakla birlikte, dumanda çok daha fazla sayıda çeşitli kimyasal maddeler bulunur. Sayıları 4000 dolayında olarak ifade edilen bu maddelerden bazıları kansere neden olan maddelerdir. Bunlar arasından en çok bilinen ise katrandır ve akciğer kanseri oluşumu bakımından en önemli madde de katrandır.

    t1

    Sigara içenlerde akciğer kanserinin fazla olduğu bilgisi ortaya konduktan sonra bütün dünyada sigara kullanımının azaltılması amacı ile yoğun çaba gösterilmiştir. Bu çabalar sonucunda sigara kullanımında azalma sağlanmış, bu gelişmenin arkasından da akciğer kanseri görülüşünde azalma meydana gelmiştir.

    Akciğer kanseri insanlarda görülen kanserler arasında en hızlı seyreden türlerden birisidir. Bugünkü olanaklarla akciğer kanserli hastalara çoğu kez yararlı bir tedavi de sağlanamamaktadır. Ancak çok erken dönemde saptanmış olan hastaların tedaviden yararlanma olasılığı daha fazladır. Bu nedenle akciğer kanserinden korunmak çok önem kazanmaktadır. Hastalık ortaya çıktıktan sonra hastaların çoğunda tedavi bakımından büyük bir yarar sağlanamadığı için korunma yönündeki çabalara ağırlık verilmesi gereklidir. Akciğer kanserinden korunmanın en etkili yolu da sigara içilmemesi ve sigara dumanı bulunan ortamlardan uzak durulmasıdır. Hemen bütün ülkelerde bu amaca yönelik yasal düzenlemeler yapılmıştır ve etkili şekilde uygulanmaktadır. Yasal düzenlemelerin ve bu yönde gösterilen çabaların amacı bir yandan sigara içenlerin sağlığını korumak, diğer taraftan da sigara dumanından pasif olarak etkilenen kişilerin sigara dumanı solumalarının önüne geçmektir. Sigara dumanından pasif olarak etkilenme ev ortamında olabildiği gibi, işyerinde çalışma arkadaşlarının sigara içmesi sonucu da olabilir. İşyerindeki etkilenme bakımından restoran, bar, kahvehane gibi ortamların özel bir önemi vardır. Bu ortamlara gelen müşterilerin sigara içmesi sonucu ortamda çok miktarda sigara dumanı bulunur. Restoran, bar ve kahvehanelerde çalışanlar da sürekli olarak bu ortamdaki havayı solumak durumunda olduklarından hem akciğer kanseri hem de sigaranın yol açtığı diğer pek çok sağlık sorunu bakımından risk altındadırlar.

    t2

     

    Kaynak: Sigara ve Akciğerler. Prof.Dr. Nazmi Bilir.